Te Rū Whenua

 

I mua mai i te rū whenua

I te whenua e rū ana

Whai muri i te rū whenua

 

Kei te paenga o ngā papa nukunuku o Te Moana-nui-a-Kiwa me te Pāpaka a Māui a Aotearoa. Tūpono ai te nuinga o ngā rū whenua i ngā hapa, he wāwāhi ēnei he hōhonu te uru atu ki roto i a Papatūānuku, ko te nekeneke o aua papa te pūtake. Manomano ngā rū whenua i Aotearoa nei i ia tau, i ia tau engari nā te pakupaku, nā te hōhonu i rō Papatūānuku rānei, e kore e rangona e te tangata. I ia tau, i ia tau he rawaka te kaha o ētahi rū whenua 150 – 200 kia rangona e te tangata. E kore e mōhiotia āhea puta mai ai he rū whenua kaitā tukituki hoki.

Ko te nuinga o ngā wharanga me ngā aituā he hua nō ngā mea e takataka ana, ngā maramara karaehe e rere ana, me ngā hanganga pēnei i ngā whare, ngā piriti rānei e ngahoro ana. Nā te rū whenua hoki e tīmata ai pea te pāhekeheke whenua, te horonga huka, te waipuke ohorere, te ahi me te tai āniwhaniwha.

 

I MUA MAI I TE RŪ WHENUA

Mā te āta whakariterite i a koe anō i mua i te rū e iti iho te āhuatanga kino ka pā ki tō kāinga, ki tō pakihi hoki, e āwhina hoki koe kia puta ora.  

• Whakaritehia tētahi Mahere Ohotata mō te Kāinga. Whakaemihia ngā taputapu whai oranga ohotata mō te kāinga me te wāhi mahi; kia maumahara ki te whakareri i tētahi pēke rawa hei kawe mēnā me whakatahi koe.
• Me whakaharatau: Pāhake, E Uhi, Pupuri.

• Kimihia ngā wāhi haumaru o te whare, o te kura, o te wāhi mahi hoki. Tirohia te rārangi kaupapa kei te taha matau mō ētahi atu pārongo mō ngā wāhi haumaru.
• Kia āta tirohia tō kaupapa here rīanga kāinga kia mōhio kia ngā mea ka riīa me te nui o te moni e rīia ai tō whare me ngā taonga o roto.
• Tonoa te mātanga hanga whare ki te āta titiro ki te kaha o ngā here o tō whare ki te tūāpapa, me te whakarite kia tautuku ngā whakahounga ki te Ture Hanga Whare o Aotearoa.
• Whakamauria ngā mea taumaha ki te papa, ki te pakitara rānei. 
  Tirohia ngā kōrero i te www.eqc.govt.nz hei āwhina i a koe ki te tiaki i tō kāinga.

 

I TE WHENUA E RŪ ANA

• Mēnā kei roto koe i te whare, kimihia he wāhi tata hei pāhake; hei uhi i tō māhunga, hei pupuri. Me noho ki rō whare tae noa ki te mutunga o te rū, kia mohio rā anō koe he haumaru te puta atu. Kei te nuinga o ngā whare kei Aotearoa he haumaru ake mōu mēnā ka noho koe i roto tae noa ki te mutunga o te rū whenua.
• Mēnā kei roto koe i te ararewa, pāhake, ūhia tō māhunga, pupuri. Ka mutu ana te rū, me ngana ki te puta atu i te papa tino tata, ki te taea i runga i te haumaru.
• Mēnā kei waho kē koe, kia ruarua anake ō whetoko i ngā whare, i ngā rākau, i ngā pourama, i ngā pouhiko rānei, kātahi ka pāheke, ka uhi, ka pupuri.
• Mēnā kei te ākau koe, pahake; e uhi, pupuri, kātahi ka neke tonu atu ki te wāhi teitei ake, kei puta mai he tai āniwhaniwha.
• Mēnā e taraiwa ana koe, kimihia tētahi waerenga ki reira tatari ai kia mutu rā anō te rū, me te kore e wete i tō tātua tūru. Ka mutu ana te rū kia tūpato te haere; kaua e haere ki runga i te piriti, i te ara rōnaki rānei tērā pea kua tukitukia.
• Mēnā kei te wāhi pukepuke koe, mēnā ka tata koe ki ngā tahataha pāhekeheke, paripari rānei kia mataara ki ngā mea takataka, ki ngā horo whenua rānei.

 

WHAI MURI I TE RŪ WHENUA

• Me whakarongo ki te reo irirangi o tō rohe ake - mā reira rangona ai ngā tohutohu o ngā kaiwhakahaere whakamarumaru mo tō hapori ake me tō āhuatanga.
• Kia rite mō ngā oreore ohorere
• Mēnā kua whara koe, kimihia te āwhina. Āwhinatia ētahi atu ki te taea.
• Kia mōhio pai koe, tērā pea ka kore te hiko, ka tangitangi pea ngā pere, ka mahi pea ngā pūnaha tāuwhiuwhi i ngā whare ahakoa kāore he ahi. Rapuhia, patuhia ngā ahi pakupaku.
• Mēnā kua mau koe i roto i te whare kua pākarukaruhia e te rū, me whakamātau ki te puta ki waho me te kimi i tētahi wāhi haumaru, wātea hoki. Haere mā te arapiki, kaua mā te ararewa.
• Kia tupato ki ngā waea hiko kua hinga, ki ngā pū kapuni kua whati rānei, kaua e haere ki ngā wāhi kua tukitukia e te rū.
• Whakamahia te waea mō ngā take waiwai anake, kia wātea ngā aho mō ngā waea ohotata.
• Mēnā ka rongo koe i te kapuni, i te oro pupuhi, hī rānei, huakina tētahi wini, panaia ngā tāngata katoa ki waho, tineia hoki te kapuni ki te taea. Ka kitea ana ngā māpurapura, ngā waea hiko kua whati, tētahi āhuatanga o te tukinga hiko rānei, tineia te hiko i te pouaka waea marutanga hiko mēnā ka taea i runga i te haumaru.
• Me mau piri ō kararehe ki to taha, kei pōkaikaha haere. Kia āta whakaaro me pēhea te tiaki i ō kararehe i ngā parekura, me pēhea hoki te manaaki i te tangata mai i ō kararehe.
• Mēnā kua takakinotia tō whenua me ō rawa, tuhia ngā kōrero, tango whakaahuatia hoki mō ngā take rīanga. Mēnā he tangata rīhi whare koe, whakapā atu ki te tangata nōna te whare.