Mofuike´

 

Kimu'a 'i he mofuike´

Lolotonga 'o e mofuike´

Hili 'a e mofuike´

 

'Oku tu'u 'a Nu'u Sila´ ni 'i he ngatangata'anga 'o e ngaahi peleti tekitonika (tectonic) 'o e Pasifiki´ mo 'Aositelelia´. 'Oku hoko 'a e meimei kotoa 'o e ngaahi mofuike´ 'i he ngaahi motu'anga (faults), 'a ia ko e ngaahi mapaki 'oku lele loloto ki he fonua´, tupu mei´ he ngaahi fe'unu'aki 'i he ngaahi peleti´ ni. 'Oku laui afe 'a e ngaahi mofuike 'oku hoko 'i Nu'u Sila´ ni 'i he ta'u kotoa, ka 'oku 'ikai ongo'i honau konga lahi koe'uhi 'oku nau fu'u iiki, pe fu'u loloto 'e nau hoko 'i lolo fonua´. 'Oku a'u ki he 150 – 200 'a e ngaahi mofuike´ 'i he ta'u kotoa pe 'oku lahi fe'unga ke ala ongo'i. ' ‘E ala ke hoko ha mofuike lahi mo fakatupu maumau ‘i ha taimi pē, pea hokohoko atu mo e ngalulu´ ‘i ha ngaahi ‘aho pe uike.

Ko lahi taha 'o e ngaahi lavea mo e mate fekau'aki mo e mofuike´ 'oku tupu mei´ he ngangana 'o ha ngaahi me'a, sio'ata kuo foa 'o movete mo e holo 'o ha ngaahi fa'unga 'o hange ko e ngaahi fale mo e hala fakakavakava. 'E ala fakatupu foki 'e he mofuike´ mo e holafa 'a e ngaahi kelekele´, sinou´, tafea faka'ohovale, vela mo e peau kula.

 

KIMU'A 'I HE MOFUIKE´

'E tokoni 'a ho'o tokateu kimu'a 'i ha hoko 'a ha mofuike ki hono fakasi'isi'i 'o e maumau ki ho 'api´ mo e pisinisi´ pea tokoni atu foki ki ho'o hao mo e ikuna´.  

• Fokotu'u ha Palani ki he Fakatamaki Fakatu'upake ki ho 'Api´. Tanaki mo tauhi ho'o ngaahi naunau fakatu'upake ki ho 'api´ mo e ngaue´, pea mo ha naunau 'oku faingofua hono 'ave holo´.
• Toutou ako'i 'a e To ki lalo´, Malu'i ho 'ulu´ mo e Pukema'u´

• Kumi ha feitu'u malu 'i ho 'api´, ako´ pe ngaue'anga´. Vakai ki he tafa'aki to'omata'u´ ki ha fakamatala fakaikiiki fekau'aki mo e ngaahi feitu'u malu´.
• Vakai'i ho'o totongi malu'i´ fekau'aki mo e ngaahi me'a 'oku fakakau ki ai´ mo honau mahu'inga´.
• Ma'u atu ha fale'i pau ke fakapapau'i 'oku malu ho fale´ 'i hono ngaahi fa'unga´ pea fakapapau'i 'oku muimuia ha ngaahi fakalelei ki ai ki he Tu'utu'uni Langa 'a Nu'u Sila´ (New Zealand Building Code)
• Fokotu'u ma'u 'a e ngaahi naunau fale mamafa´ ki he faliki´ pe holisi´.
  Vakai ki he www.eqc.govt.nz ke ma'u atu 'a e founga ki hono 'ai ho fale´ ke malu 'i he mofuike´.

 

LOLOTONGA 'O E MOFUIKE´

• Kapau 'oku´ ke 'i loto 'i ha fale, fakangatangata 'a ho'o nga'unu holo´ ki ha ngaahi manga si'i pe, to ki lalo, malu'i ho 'ulu mo pukepuke. Nofo 'i fale kae 'oua kuo 'osi 'a e ngalulu´ pea malu kiate koe ke ke hu ki tu'a. 'I he lahi taha 'o e ngaahi fale 'i Nu'u Sila´ ni 'e malu ange 'a ho'o nofo 'i he feitu'u 'oku´ ke 'i ai´ kae 'oua kuo 'osi ange 'a e ngalulu´.
• Kapau 'oku´ ke 'i ha lifi, to ki lalo, malu'i ho 'ulu mo pukepuke. 'I he 'osi 'a e ngalulu´, feinga ke ke hu ki tu'a 'i he fungavaka ofi taha´ kapau 'e malu ke ke fai ia.
• Kapau 'oku´ ke 'i tu'a, fakangatangata 'a ho'o nga'unu holo´ ki ha ngaahi manga si'i pe 'o mama'o mei´ he ngaahi fale´, 'ulu 'akau´, ngaahi maama hala´ mo e uaea 'uhila, pea ke to ki lalo, malu'i ho 'ulu mo pukepuke.
• Kapau 'oku´ ke 'i he matatahi´ pe ofi ki he matafonua´, to ki lalo, malu'i ho 'ulu mo pukepuke pea´ ke toki 'unu leva ki ha fo'i ma'olunga na'a hoko ha peau kula hili ange 'a e mofuike´.
• Kapau 'oku´ ke faka'uli 'i ha me'alele, afe ki ha feitu'u 'oku 'ata'ata, 'o tu'u pea ke nofo ma'u ai lolotonga 'oku kei fakama'u ho leta´ kae 'oua kuo 'osi 'a e ngalulu´. 'I he hili pe 'a e ngalulu´, hoko atu leva ho'o fononga´ mo ke tokanga pea fakamama'o mei´ he ngaahi hala fakakavakava pe kolosi 'anga 'oku ha ngali maumau´.
• Kapau 'oku´ ke 'i ha feitu'u 'oku mo'unga'ia pe ofi ki ha ngaahi feitu'u tahifo pe lilifa, tokanaga na'a holafa hifo ha ngaahi konga kelekele pe tafafonua.

 

HILI 'A E MOFUIKE´

• Fanongo ki he ngaahi fakamafola lea (letio) 'i ho feitu'u´ 'a ia 'e 'oatu ai 'e he kau 'ofisa ngaue ki he fakatamaki fakatu'upake 'a e ngaahi fale'i totonu taha ki ho komiuniti mo e tu'unga 'oku´ ke 'i ai´.
• Mateuteu ke ke ongo'i ha ngaahi ngalulu 'i he hili 'a e mofuike´.
• Vakai'i koe na'a 'oku 'i ai hao ngaahi lavea pea ke ma'u atu ha faito'o fakavavevave kapau 'oku fiema'u. Tokoni atu ki ha ni'ihi kehe kapau te ke ala lava.
• Fakatokanga'i ange 'e ala motuhia atu 'a ho'o ma'u'anga 'uhila´, pea lea mo e ngaahi ongo fakatokanga vela mo hono ngaahi paipa tamate afi´ 'i he lolotonga 'a e mofuike 'o tatau ai pe pe 'oku 'i ai ha vela. Vakai'i na'a 'oku 'i ai ha vela, pea tamate'i mo e ngaahi vela iiki´.
• Kapau 'oku´ ke 'i ha fale kuo maumau, feinga ke ke hu ki tu'a ki ha feitu'u malu mo 'ata'ata. Ngaue'aki 'a e sitepu´, kae 'ikai ko e ngaahi lifi´.
• Faka'ehi'ehi mei´ he ngaahi uaea 'uhila kuo motu´ pe ngaahi paipa kasa´, pea´ ke fakamama'o mei´ he ngaahi feitu'u maumau´.
• Ngaue'aki 'a e telefoni´ ki he ngaahi telefoni nounou mo mahu'inga pe kae faka'ata 'a e ngaahi laini´ ki he ngaahi telefoni fakavavevave mo fakatu'upake.´.
• Kapau te ke namu'i ha kasa pe fanongo ki ha me'a 'oku puhi pe sisi, fakaava ha matapa teke, hu kotoa ki tu'a pea tamate'i 'a e kasa´ kapau 'e lava. Kapau te ke sio ki ha ngaahi afi 'oku mofisifisi, uaea motumotu pe ha maumau ki he 'uhila´, tamate'i 'a e 'uhila´ mei´ he mita´, kapau 'oku malu ke fai eni.
• Tauhi ho'o ngaahi monumanu´ ke ofi atu kiate koe he 'e malava pe kenau he mo hoha'a. Feinga foki ke malu'i kinautolu mei´ he ngaahi fakatu'utamaki´, pea malu'i foki mo e kakai kehe´ mei ho'o monumanu´.
• Kapau 'oku maumau ho 'api´, tohi'i hifo hono fakaikiiki´ pea 'ai mo ha ngaahi ta ki he 'eke malu'i´. Kapau 'oku´ ke nofo totongi 'i he 'api´, fetu'utaki ki he tokotaha 'oku 'a'ana´ mo e kautaha malu'i´ 'i he 'uluaki faingamalie´.